Wereldwijd lijden miljoenen vrouwen aan endometriose, een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale groei van weefsel, dat lijkt op het baarmoederslijmvlies, buiten de baarmoeder.
De symptomen, waaronder milde tot ernstige bekkenpijn, menstruatiepijn en vruchtbaarheidsproblemen, kunnen gevolgen hebben voor het fysieke en emotionele welzijn. Hierdoor gaan veel vrouwen op zoek naar een juiste diagnose bij een arts.
Het goede nieuws is dat er verschillende behandelingen zijn die de symptomen van endometriose kunnen verminderen. Deze behandelingen helpen de impact van de aandoening te verkleinen en de levenskwaliteit van vrouwen met endometriose te verbeteren.
Samenwerken met professionals en het stellen van een juiste diagnose zijn essentieel om de symptomen van endometriose te verlichten. Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar, gaande van pijnmedicatie en hormonale therapieën tot chirurgische ingrepen om de letsels te verwijderen. De keuze van het behandelplan moet vooral een onderlinge afspraak zijn tussen jou en je zorgverlener, in functie van jouw behoeften en van de levensfase waarin je je bevindt. Voor elke behandeling geven we hieronder kort weer wat de behandeling inhoudt en welke de meest voorkomende bijwerkingen zijn. Voor een volledig overzicht van de bijwerkingen, contacteer je arts of de bijsluiter van het geneesmiddel.
Pijnmedicatie:
Pijnstillers
Pijnstillers zoals paracetamol werken pijnstillend en koortswerend. Ze werken in op pijn, maar er zijn geen studies die aantonen dat ze ook effectief zijn bij endometriose-gerelateerde pijn. Soms worden ze gebruikt in combinatie met NSAID’s (Niet-steroïdale anti-inflammatoire middelen = ontstekingremmende geneesmiddelen die ook pijnstillend en koortswerend werken.).
Bijwerkingen: paracetamol geeft bij normaal gebruik zelden bijwerkingen. Soms komen overgevoeligheidsreacties voor zoals huiduitslag of netelroos.
NSAID’s (Niet-Steroïdale Anti-Inflammatoire Geneesmiddelen)
Er zijn veel NSAID’s in de handel (ibuprofen, naproxen, …). Alle NSAID’s zijn behalve pijnstillend en koortswerend, ook sterk ontstekingsremmend. Door deze eigenschap worden ze veel gebruikt bij ziekten, waarbij de pijn door ontsteking wordt veroorzaakt.
Bijwerkingen: NSAID’s kunnen ernstige bijwerkingen hebben. De bekendste is maagpijn en de kans op een maagzweer. Andere bijwerkingen zijn de vertraagde bloedstolling (sneller blauwe plekken, wondjes blijven langer bloeden). Waar mogelijk moet men langdurig gebruik vermijden.
Hormonale behandelingen:
Deze behandelingen gaan de aanmaak van hormonen voor de opbouw van het baarmoederslijmvlies, de eisprong en de menstruatie beïnvloeden. Hormonale behandelingen bestaan er onder verschillende vormen. Ze kunnen helpen om de pijn te bestrijden maar ze zullen de bestaande endometriosehaarden niet laten verdwijnen. Bovendien zijn ze niet allemaal geïndiceerd voor endometriose-gerelateerde pijn. Hormonale medicijnen hebben ongeveer 3 tot 6 maanden nodig voordat je goed kan merken of het wel of niet werkt. Wat voor de ene vrouw werkt, werkt daarom niet bij de andere vrouw.
De gecombineerde (anticonceptie)pil
De gecombineerde hormonale anticonceptiepil voorkomt de eisprong. De hormonen in deze anticonceptiepil zorgen voor geringe opbouw van het baarmoederslijmvlies waardoor bloedingen minder hevig zijn. De endometriosehaarden zullen door gebruik van een pil echter niet verdwijnen.
Bijwerkingen die bij het gebruik van de anticonceptiepil optreden zijn: hoofdpijn, gespannen borsten, misselijkheid, vocht vasthouden, emotionele of sombere stemming.
Progestagenen
Progestagenen zijn vrouwelijke hormonen, die een vergelijkbare werking hebben als het natuurlijke progesteron. Progestagenen blokkeren de menstruatiecyclus, de groei van baarmoederslijmvlies en van endometriosehaarden. Hierdoor valt de verdere ontwikkeling van endometriose stil en kunnen de klachten afnemen. De endometriosehaarden zullen door gebruik van een progestageen echter niet verdwijnen.
Bijwerkingen die bij het gebruik van progestagenen kunnen optreden zijn: hoofdpijn, borstgevoeligheid, gewichtstoename, onregelmatige vaginale bloedingen, vermoeidheid.
Hormoonspiraal
Het hormoonspiraal wordt in de baarmoederholte gebracht. Het geeft daar een progesteronachtig hormoon (levonorgestrel) af, waardoor het baarmoederslijmvlies zich niet ontwikkelt en in een ‘rustfase’ komt. Het hormoonspiraal werkt anticonceptief, enkele maanden na de plaatsing is de kans groot dat de menstruele bloedingen ophouden.
Het voordeel van het hormoonspiraal ten opzichte van bijvoorbeeld een anticonceptiepil, is dat het hormoon progesteron vooral in de baarmoederholte en in de vrije buikholte aanwezig is en slechts in zeer geringe mate in het bloed. Het hormoon werkt dus zeer lokaal. Als je als endometriosepatiënt met een hormoonspiraal begint, moet er wel na enkele maanden verbetering van klachten zijn. Zo niet, dan is het niet effectief genoeg.
De meest voorkomende bijwerkingen zijn: rugpijn en/of buikpijn, onregelmatig bloedverlies of een infectie van de baarmoeder.
GnRH-agonisten (Gonadotropine-releasing Hormone)
De GnRH-agonisten blokkeren vanuit de hersenen de menstruatiecyclus waardoor er een zeer lage oestrogeenspiegel in het bloed ontstaat en de ontwikkeling van endometriosehaarden stopt. De GnRH-agonisten worden per één of drie maanden met een injectie toegediend. Het nadeel van deze groep geneesmiddelen is dat ze ervoor zorgen dat er bijvoorbeeld opvliegers en andere verschijnselen van de overgang optreden. Omwille van het risico op verlies van botdichtheid kunnen de GnRH-agonisten maar voor een korte duur (max. 6 maanden) worden toegediend.
Bijwerkingen die bij het gebruik van GnRH-agonisten kunnen optreden zijn: opvliegers, nachtelijk transpireren, hoofdpijn.
GnRH-antagonisten
De GnRH-antagonisten blokkeren vanuit de hersenen de menstruatiecyclus waardoor er onmiddellijk een zeer lage oestrogeenspiegel in het bloed ontstaat en de ontwikkeling van endometriosehaarden stopt. De combinatie met add-back therapie (een lage dosis oestrogeen en progestageen), zorgt ervoor dat er minder menopauzale symptomen optreden en dat er geen risico is op verlies van botmineraaldichtheid op langere termijn. De endometriosehaarden zullen door gebruik van deze groep geneesmiddelen echter niet verdwijnen.
De meest voorkomende bijwerkingen zijn opvliegers of hoofdpijn.
In sommige gevallen zal een chirurgische ingreep worden overwogen. Vraag raad aan je gynaecoloog die met jou de voordelen en risico’s van onderstaande behandelingen zal bespreken.
Laparoscopie
Een laparoscopie, ook wel kijkbuisoperatie, is een ingreep waarbij de arts met een camera, de laparoscoop, in de buikholte kijkt. Soms kan laparoscopie gebruikt worden om een diagnose te stellen: de diagnostische laparoscopie. Of om via een aantal kleine sneetjes in de buikwand, de endometriotische letsels te verwijderen, de zogenaamde operatieve of therapeutische laparoscopie. Hiervoor worden twee tot vier kleine sneetjes in de buik gemaakt. Door de opening bij de navel wordt de laparoscoop, de camera, in de buik ingebracht; via de andere sneetjes wordt hulp-apparatuur ingebracht (zoals een schaartje, een laser, een klemmetje e.d.) Door de minimale beschadiging van de buikwand (minimaal invasieve chirurgie) is de herstelperiode korter dan bij een laparotomie (waarbij de buikwand en het buikvlies door middel van een incisie worden geopend). De arts kan verklevingen, cysten, endometriosehaarden en zelfs een hele baarmoeder verwijderen.
Hysterectomie
Dit is de meest ingrijpende oplossing bij de behandeling van endometriose omdat hierbij de baarmoeder gedeeltelijk of volledig verwijderd wordt. Hoewel het pijnverlichting kan bieden, is het echter geen remedie voor de aandoening want zelfs als de baarmoeder wordt verwijderd, kan het endometriumweefsel elders blijven groeien. De experts zijn het erover eens dat ‘deze operatie enkel wordt toegepast wanneer de andere therapeutische behandelingen niet helpen en/of bij patiënten die geen kinderen meer wensen’. Hysterectomie kan abdominaal, laparoscopisch en vaginaal worden uitgevoerd.
Holistische benaderingen kunnen medische en chirurgische behandelingen aanvullen door aandacht te besteden aan het algehele welzijn van vrouwen met endometriose. Voedingsondersteuning en veranderingen in het eetpatron kunnen een rol spelen in het verminderen van de ontsteking en zo de symptomen beheersen.
Wanneer deze technieken gebruikt worden in combinatie met traditionele geneeskunde, zoals medicatie en/of chirurgie, kunnen ze fysieke en emotionele verlichting bieden.
Praktijken zoals acupunctuur, yoga en fysiotherapie bieden niet-farmacologische methoden die pijnverlichting en stressvermindering ondersteunen. Mind-body technieken, zoals meditatie en ontspanningsoefeningen, winnen aan aandacht door hun potentiële voordelen.
Veel vrouwen met endometriose ondervinden moeilijkheden om zwanger te worden. Dat komt door de impact van de ziekte op de voortplantingsorganen.
Geassisteerde voorplantingstechnieken zoals in-vitro fertilisatie (ivf) en intra-uteriene inseminatie (iui) zijn cruciale hulpmiddelen om mensen met endometriose te helpen met hun kinderwens.
Vruchtbaarheidsbehoud is een ander belangrijk aspect van de endometriosezorg.
Pijnbestrijding is een onmisbaar aspect van de behandeling van endometriose. Bekkenbodemtherapie pakt spierspanning en disfunctie aan die bijdragen aan pijn.
Samenwerkende zorgteams bestaan uit gynaecologen, pijnspecialisten, psychologen, coaches en voedingsdeskundigen en bieden een multidisciplinaire benadering van de behandeling van endometriose.
Psychologische ondersteuning valt niet te verwaarlozen. Het biedt mensen een platform om hun ervaringen te delen en te leren omgaan met de mentale en emotionele uitdagingen van endometriose.
Door behandelplannen af te stemmen op individuele behoeften, zorgen deze teams ervoor dat patiënten persoonlijke zorg krijgen die rekening houden met de complexe aard van de ziekte. Het doel is niet alleen symptoombestrijding, maar ook het verbeteren van de algemene levenskwaliteit.
Door de verschillende opties te omarmen en uitgebreide zorg te zoeken, kunnen vrouwen met endometriose hoop en empowerment vinden.
Het streven naar een betere levenskwaliteit is niet alleen een medische inspanning: het is het bewijs van de kracht en doorzettingsvermogen van mensen die de uitdagingen van endometriose iedere dag het hoofd moeten bieden.
Door weloverwogen beslissingen te nemen en samen te werken, kunnen vrouwen uitkijken naar een veelbelovende toekomst die de beperkingen van endometriose overstijgt.
